Wit is papier

Aspro cittó chartí ce aspro to chioni.
(Wit is papier en wit is de sneeuw.)
Aspro cittó chalazi me olo’ tta chila.
(Wit is de hagel en wit ook je lippen.)
Aspro to vróntiló’ -ssu ce aspri i vrachoni.
(Wit is je voorhoofd en wit zijn je armen.)
Ce su so’ ppetto vastá dio mila asimi.
(Op je borst heb je twee appels van zilver.)
Ce se pingézzan dio calí mastóri.
(Twee grote meesters hebben jou geschilderd.)
Ce se cáma’ ssa’ ttin aja’ Ccaterina.
(Ze hebben je tot Sint-Catharina verheven.)
Ce se pingézza’ cce se cáman órria.
(Ze hebben je geschilderd en mooigemaakt.)
Ca ímine iss olo’ tto’ ccosmo ja memórria.
(Opdat men je over de hele wereld niet zal vergeten.)

Dit liefdesliedje komt uit Corigliano d’ Otranto, een van de dorpen in de Salento, het zuidelijke deel van Apulië (in de ‘hak’ van Italië) waar Griko wordt gesproken. Dit is een per dorp variërend, oeroud dialect, dat nooit op schrift is gesteld en vanaf de Griekse oudheid, dus gedurende meer dan 2000 jaar, van generatie op generatie mondeling is doorgegeven. Pas sinds de jaren zeventig van de 20e eeuw is de orale liedcultuur in deze taal op geluidsband en (in fonetisch Italiaans) op papier vastgelegd. Gelukkig maar, want de Griko sprekende minderheid vergrijst en slinkt in ras tempo. Het leven van de boeren in dit water-arme en steen-rijke uiterste puntje van Italië was tot voor kort ongelofelijk hard en aan strenge feodale regels onderworpen. Het was een volk van gehoorzame mannen en zwijgzame vrouwen. Des te verrassender is het dat ze een liedcultuur hebben voortgebracht, waarin op een zo speelse en erotische manier de liefde van een man voor een vrouw wordt bezongen als in bovenstaand canto d’ amore. Seks en religie vormen de hoofdthema’s van deze volkscultuur. De verwijzing naar de heilige Catharina van Alexandrië (“van het rad”) is dan ook niet toevallig. Ik trof het lied aan op een gelijknamige cd die, vergezeld van een prachtig tweetalig (eigenlijk drietalig) boekwerk, in 2000 is uitgebracht door Edizioni Aramirè in Lecce. (De foto en de vertaling van het gedicht zijn van mezelf.)