Categorie: Kunst

Katholieke kunst uit de jaren dertig

Rondsnuffelend in de boekenkast (genoeg tijd nu!), stuitte ik op een exemplaar van een dichtbundel die in 1933 is uitgegeven door de Utrechtse Uitgeverij De Gemeenschap en gedrukt op de persen van Drukkerij Lumax te Utrecht. Het gaat om de bundel NIS EN NIMBUS – Verzen van zaligen en heiligen van Jacques Schreurs M.S.C. De gedichten van de priester-dichter zijn in onze tijd hooguit nog interessant uit literair-historisch oogpunt. Dat geldt naar mijn smaak niet voor de prachtige illustraties bij de gedichten. Die zijn van de hand van vier, met De Gemeenschap verbonden en nog altijd gewaardeerde kunstenaars: Charles Eyck, Joep Nicolas, Otto van Rees en Lambert Simon.

Ik heb de zes tekeningen van Lambert Simon (1909-1987) uit de bundel gescand en hieronder geplaatst. Ze dragen achtereenvolgens de titels: Crucifix, Piëta, Sint Jan, Sint Paulus, Sint Sebastianus en Sint Laurentius. De illustraties van Simon springen er voor mij uit om hun krachtige stijl; maar ook vanwege de esthetische uitbeelding van Christus en de apostelen en heiligen als jonge mannen in de bloei van hun leven. Opvallend zijn ook de picturale verwijzingen op vrijwel alle kunstwerken naar klassieke tempels uit de Griekse Oudheid. Misschien een verwijzing naar het geboorteland van de democratie in de donkere jaren dertig van de vorige eeuw? De Gemeenschap* was van 1925 tot 1941 het toonaangevende culturele tijdschrift van jonge en progressief denkende katholieke intellectuelen. Lambert Simon was (muur)schilder, tekenaar, beeldhouwer en glazenier en lid van het Utrechtse Genootschap Kunstliefde.

*In 1964 verscheen bij uitgeverij Amboboeken Utrecht een studie over het maandblad De Gemeenschap, die in opdracht van het ministerie van onderwijs, kunsten en wetenschappen was geschreven. De auteur was dr Harrie Kapteijns, van wie ik in de jaren zestig Nederlandse les kreeg op kleinseminarie, tevens gymnasium, Beekvliet. Hij was in 1949 gepromoveerd op een proefschrift over typen van Poètes Maudits, onder de titel AUTONOME DICHTERS. Het bevatte de neerslag van een onderzoek naar het werk van de dichters Baudelaire, Wilde, Rilke, Van de Woestijne en Slauerhoff. Leraar Kapteijns was vader van een groot gezin en had in de tuin een knus schrijfhuisje. Een mooie herinnering: ik mocht een keer op een woensdagmiddag in alle rust een aantal van zijn platen met Franse chansons beluisteren…

Villa Bloemenheuvel Zeist, inspiratiebron voor poëzie

Villa Bloemenheuvel http://www.utrechtsebuitenplaatsen.nl

Villa Bloemenheuvel is een statige buitenplaats uit de negentiende eeuw in Zeist. Van 1925 tot 2015 was hier de gerenommeerde zaak van de familie Ruys gevestigd, die gespecialiseerd was in het ontwerpen van hoogwaardige interieurs voor landhuizen, villa’s, paleizen en buitenplaatsen. Op zolder bevond zich een van de grootste collecties stoffen en behangboeken in Europa. (In 2015 is ‘Ruys Interieurs’ als dochteronderneming van Doornebal Interieurs -met de collectie- verhuisd naar Lienden.)

In het kader van Open Monumentendag op 14 september 2013 met als thema ‘Macht en Pracht’, waren dichter Catharina Boer en ik te gast in Villa Bloemenheuvel. Voor het langskomende, enthousiaste publiek lazen we er eigen gedichten voor, geïnspireerd door deze bijzondere locatie. Ik droeg deze twee gedichten voor. (Vooral het tweede was heerlijk om voor te lezen!)

Macht en Praal in Villa Bloemenheuvel Zeist

Macht heeft om te pralen schoonheid nodig
Maar mist daartoe vaak zelf de kracht.
Want wie wil heersen kent heel andere kunsten
Dan wie geduldig op de Muze wacht.

Dus zochten hof en kunst elkaar in vroeger tijden
En vonden hovenier en bouwheer hun emplooi.
Zo speuren ook vandaag de nieuwe rijken
Naar wie hun leven edel maken kan en mooi.

Er staat een Huis in Zeist met strenge ramen.
Het draagt een naam die andere beelden wekt.
Wie het betreedt zal echter snel beamen
Dat hier de vlag toch wel de lading dekt.

Want menig bloempatroon siert er de materialen.
Het is al weelde en schoonheid wat men er ziet.
Wie genietend ronddwaalt door de zalen,
Vindt hier toch de grootste rijkdom niet.

Je moet daarvoor het zolderruim opzoeken,
Waar ooit Jan Ruijs zijn schatkamer begon,
Met uitgelezen stoffen in de boeken.
Vind je ergens rijker keus onder de zon?

Men kan er fluwelen koningslelies strelen,
Door Franse maîtres geweven met fijn draad.
Villa Bloemenheuvel zal geen kunstminnaar vervelen
Die oude vormen graag opnieuw herleven laat.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Op de stoffenzolder van Ruys

Uw huis is toe aan een nieuwe stoffering?
Dan bent u hier op het juiste adres!
Bij ons kunt u kiezen uit de fijnste stoffen.
Wat dacht u bijvoorbeeld van:

Ciré, lamé, lancé, natté
Moiré, piqué, bouclé, frotté,
Ratiné, imprimé, faconné, mouliné,
Pointillé, pongé, rayé of plissé?

Of dacht u eerder aan:

Chine, popeline, gabardine,
Grenadine, messaline, mousseline,
Florentine, bengaline, eoline,
Tricotine, zibeline of salamine?

We hebben natuurlijk ook nog:

Bombazijn, satijn, ratijn,
Tabijn, fustein, levantijn,
Linon, avignon, chiffon,
Creton en chevron.

Eventueel hebben we voor u een stofje van:

Velours, grège, serge,
Prunel, pluche, calicot,
Cheviot, chenille, of
Pied de poule!

Om u niet verder te vermoeien met de Franse taal,
Noem ik nog even:

Wol, taf, fulp, krip, paan, sits,
Brokaat, damast, fluweel, tartan,
Trijp, zijde, batik, kamgaren,
Twill, batist, floers, katoen,

Linnen, luster, madras, mohair,
Peking, kasjmier, organza,
Astrakan, tweed, velvet,
Corduroy, alcantara en
Het vertrouwde ribfluweel.

O, u bent er al uit?

U wilt alles, stoelen, vloeren, ramen,
Gestoffeerd hebben met trevira?
Heel handig en verstandig; vooral
Als er pyromanen in de buurt zijn!

Er is echter één probleem:
Met trevira werken we niet bij Ruys!